Om het maximale uit de modelspoor hobby te halen, is het juiste gereedschap van belang. En gaande weg zul je waarschijnlijk al het e.e.a. aan gereedschap gekocht hebben, maar soms is het handig om te weten welk gereedschap je voor een bepaalde klus kunt gebruiken. Daarom neem ik je in dit artikel mee langs verschillende facetten van de hobby en kijk naar welke gereedschappen je kunt gebruiken.

Veel gereedschap kun je gewoon bij de bouwmarkt kopen, maar sommige specialistische gereedschappen zijn alleen te koop bij de hobby-winkel. Ik heb het al eerder gezegd, maar als het om gereedschap gaat raad ik je aan om voor kwaliteit te gaan, niet alleen gaat goed gereedschap veel langer mee, ook is het een stuk prettiger in gebruik.

Onderbouw

onderbouw gereedschap modelspoorbaan

De eerste stap in het bouwen van een modelspoorbaan is natuurlijk het bouwen van de onderbouw / treintafel. En zo als met veel klusjes binnen de modelspoorhobby, vindt de een dit hartstikke leuk om te doen en slaat de ander het liever over. Niet voor niets dat er heel wat modelspoorbanen simpelweg op een oude tafel of op 2 schragen gebouwd zijn. Heb je geen plezier in deze klus ? Kijk dan of je dit kunt laten doen, of een kant en klare treintafel kunt kopen. Het is namelijk wel belangrijk dat de onderbouw/treintafel goed gemaakt worden. De onderbouw zorgt voor het absorberen van trillingen en geluiden van de treinen en bij grotere banen ook nog eens voor de bereikbaarheid van bepaalde plekken op de baan.

Hoe je de treintafel (onderbouw) het beste kunt maken – denk aan zowel de open als de gesloten bouwwijze – leg ik uitgebreid aan je uit in mijn nieuwe boek Modelspoor Handboek (zie de link op deze pagina).

Een Zaag

Een van de eerste stukken gereedschap die ik iedereen, die serieus een goede treintafel wil gaan bouwen aanraad, is een goede zaag. De beste zaag voor deze klus  is een zogenoemde afkortzaag (zoals hier is afgebeeld). Met deze zaag maak je het jezelf gemakkelijk om stukken hout op maat te zagen. Of je dit nu recht of diagonaal (of in verstek) wilt doen. Het nadeel is echter wel dat een beetje goede afkortzaag je al gauw meer gaat kosten dan alle hout voor je onderbouw.

Maar ook met een “simpele” cirkelzaag kom je een heel eind. Het resultaat zal grotendeels aan je eigen vakkundigheid liggen. Ook de kwaliteit van het zaagblad speelt een grote factor. Zorg voor een zaagblad met minimaal 30 tanden en ga niet voor de allergoedkoopste.

Uiteraard kun je de “ouderwetse” handzaag gebruiken. Hier kun je alleen niet zo snel en precies mee werken als met een afkort- of cirkelzaag. Een zeker als je veel te zagen hebt, gaat er aardig wat tijd in zitten.

Mocht je nu echt geen zin hebben om zelf te gaan zagen, zorg dan dat je van te voren alle benodigde stukken in de juiste  afmetingen weet en laat alle hout (balkjes, plankjes, bladgedeelten) op maat zagen door de houthandel waar je het gaat kopen. Een goede bouwtekening van je tafel levert immers ook gelijk een goede stukslijst op! De zaagmedewerker van de bouwmarkt of de houthandel zal graag jouw tekening erbij gebruiken omdat hij in één oogopslag kan zien of je tekening klopt danwel of je ergens iets vergeten bent. Bovendien kan hij helpen bij het uitzoeken van het juiste materiaal (balkjes, plankjes, plaatmateriaal).

De onderbouw in elkaar zetten

Nadat het hout op maat is gezaagd, is het tijd om de onderbouw daadwerkelijk in elkaar te gaan zetten. Maak je een modulaire baan of verwacht je de onderbouw nog eens in en uit elkaar te moeten halen ? Gebruik dan boutjes en moertjes om het hout met elkaar te verbinden. Is je onderbouw permanent, gebruik dan schroeven in combinatie met houtlijm om goede verbindingen te maken.

De welbekende zwarte houtschroeven die bij elke bouwmarkt te verkrijgen zijn, voldoen prima in combinatie met de witte houtlijm. Ik raad het gebruik van spijkers af! Deze trillen veel te snel los en de verbinding wordt niet zo stevig als met een fatsoenlijke schroef.

Voor de montage kun je een boormachine gebruiken om gaten te maken voor de bouten of met een bitje om de schroeven vast te draaien. Hoewel vandaag de dag de aanbiedingen van accuboormachines je om de oren vliegen, raad ik voor 80% van de modelspoorhobbyisten een accu boormachine af. Doordat je de boormachine in de praktijk maar een paar keer per jaar gebruikt, gaat de accu hard achteruit en ben je met een “normale” boormachine een stuk beter uit. Ben je een actieve klusser ? Dan heb je natuurlijk al lang een accu boormachine.

Ga je bouten en moertjes gebruiken ? Zorg er voor dat je dan ringetjes gebruikt voor je moertjes, zodat je de bout niet het hout in draait.

Overig gereedschap

Een aantal andere gereedschappen die ik in de buurt houd, tijdens het maken van een treintafel, zijn een waterpas, winkelhaak, potlood en een rolmaat om de afmetingen aan te geven.

modelspoor gereedschap

Rails leggen

Rails op maat maken

Er zijn verschillende manieren om rails in te korten. Een van de meest populaire stukken gereedschap hiervoor is de dremel. De dremel is eigenlijk een mini boormachine waar je diverse kleine opzetstukjes op kunt zetten. Van kleine schuurschijfjes tot slijpschijven,van boortjes (zowel stalen als diamant) tot veel andere hulpstukken waarmee je onder andere de rails kunt inkorten. De reden dat de dremel (of soortgelijk product) zo populair is, ligt in het feit dat je het apparaat voor meer taken op de modelspoorbaan (en bij andere hobbytaken) kunt gebruiken. Bijvoorbeeld het boren van gaten in de treintafel voor het doorvoeren van verlichtingsdraad of railvoedingskabels. Een alternatief voor de dremel bij het inkorten van rails is een haakse slijper met dunne slijpschijf gebruiken.

Hoewel een dremel of een haakse slijper niet speciaal gemaakt  zijn om rails in te korten, werkt dit voor veel hobbyisten prima. Ben je niet tevreden over het resultaat van bovenstaande oplossing, kijk dan eens naar zogenaamde railsnijtangen. Deze zijn online of bij de hobbywinkel te verkrijgen en zorgen dat de rails netjes recht worden afgesneden (waar een normale tang schuin knipt of de rails plat knijpt).

Een andere oplossing is het zaagje van Roco (bestelnummer 10900). Dit zaagje is speciaal gemaakt voor het inkorten van rails en zorgt dus voor een perfect resultaat.

Hulpmiddelen

Een van de hulpmiddelen die handig is bij het leggen van rails, is de zogenoemde NMRA Gauge, zoals hier is afgebeeld. Met dit malletje kun je rond het spoor checken of de NMRA normen worden aangehouden en of je treinen dus nergens tegen aan zullen lopen.

De National Model Railroaders Association (NMRA) of America is een overkoepelende organisatie van modelbouwverenigingen in de USA, die heel veel normen (standaarden) heeft ontwikkeld in de diverse modelbouw-schalen. De Gauge-checker beweeg je met de hand over de rails – met name door bogen en over wissels – om op die manier na te gaan of je lok of treinstel bijvoorbeeld een seinpaal raakt in de boog of een bovenleidingmast, een perronrand of een wissellantaarn. Het hulpmiddel geeft niet aan of een (lang) rijtuig of een lange wagon teveel overhelt in de boog. Dat zul je dus altijd nog met de hand moeten controleren tijdens het leggen van de rails en het plaatsen van de masten, de perrons, etc.

Een ander handig hulpmiddel is een zogenoemde wielentrekker. Hiermee kun je een vaste afstand tussen de sporen aanhouden. Deze zijn bij specialistische winkels te koop maar ook simpel zelf te maken door het onderstel van twee wagons met een verbindingsstuk van de gewenste lengte met elkaar te verbinden. Met name bij het gebruik van flexibele rails maar ook wanneer je zelf rails maakt, is dit een goed hulpmiddel.

Soldeerbout
Een soldeerbout kun je tijdens het leggen van het spoor gebruiken om voedingsdraden aan te sluiten en spoorlassen te vertinnen. Let er op dat je voedingsdraden nooit aan de binnenkant van de railstaaf soldeert maar altijd aan de buitenkant. Wanneer je ze aan de binnenkant soldeert, krijg je een verdikking waar de wielflens tegenaan loopt en daardoor kan ontsporen.

Lees hier meer over solderen

Elektra

Striptang
Een stuk gereedschap dat je leven een stuk gemakkelijker zal maken, is een striptang. Het kost je nog geen 10 euro en het maakt het strippen van kabels een fluitje van een cent. Daarnaast zit er op de meeste striptangen ook een gedeelte waarmee je kabels kunt aandrukken.

 

Tangetjes
Voor het werken met elektra is het handig om de volgende twee tangetjes in de buurt te houden. Een snijtang (bijvoorbeeld een zijsnijtang) om draden door te knippen. En een “botte tang” (bijvoorbeeld een puntige platte tang) om draden mee vast te houden en te buigen.

Krimpkous / isolatietape
Geen gereedschap maar wel handig, is een setje krimpkousen in verschillende diktes. Met een krimpkous maak je elektrische verbindingen net even een stukje netter en is de kans op kortsluiting of losschieten van de verbinding, een stuk kleiner. Daarnaast weet iedere ervaren hobbyist dat isolatietape ook handig kan zijn. Zeker wanneer je dingen aan het testen bent en nog geen definitieve verbinding wilt maken, kan isolatietape een verbinding prima isoleren.

Hou het netjes

Zorg ervoor dat je de elektrische verbindinge en kabels netjes houdt en gebruik de hulpmiddelen om dit te doen. Dit zijn o.a. tie-wraps, verschillende soorten connectoren, krammetjes en materiaal om de kabels te labelen. Labelen is erg belangrijk om te weten waar de kabel voor dient, waar hij vandaan komt en naar toe gaat.

Dat was het voor nu… In deel 2 gaan we het o.a. hebben over het gereedschap voor het maken van scenery en gebouwen, dus houd je mailbox weer in de gaten.

P.S. Laat me even weten of je wat aan dit artikel hebt gehad 🙂