Voor veel modelspoor hobbyisten is het zo exact mogelijk na-bootsen van het grootbedrijf het doel. Een elektrische locomotief op een baan zonder bovenleiding kan in dat geval een doorn in het oog zijn.
De oplossing is natuurlijk het aanleggen van een bovenleiding. Maar hoe doe je dit, hoe zorg je dat dit er realistisch uit ziet en moet de bovenleiding ook stroom geleiden ?
Dat bespreken we in dit artikel…
Bovenleiding op de modelspoorbaan aanleggen
Het aanleggen van een bovenleiding begint natuurlijk met kijken naar het grootbedrijf. Wat voor soorten masten of portalen worden of werden er gebruikt op het traject dat je nabouwt ?
Eenmaal vastgesteld wat voor soort masten of portalen je nodig hebt, kun je aan de slag. Als je geluk hebt kun je kant en klare onderdelen kopen, anders zul je met zelfbouw aan de slag moeten gaan.
Leveranciers van modelspoor bovenleidingen zijn o.a. Märklin, Sommerfeldt en Viessmann. Hoewel het meeste materiaal van deze fabrikanten Duits is zitten er ook enkele Nederlandse varianten in het assortiment.
Daarnaast zijn er in Nederland nog enkele kleinere leveranciers van bovenleidingen. Zo verkoopt Mini World Rotterdam hun eigen productie modelspoor bovenleidingen. Deze kun je vinden op www.miniworldshop.nl onder Miniatuurbouw.
Overigens worden niet bij alle systemen ook de draden geleverd. Deze kun je van een ander merk kopen of zelf maken van bijvoorbeeld koperdraad of lasdraad.
Oude en nieuwe soort Nederlandse bovenleiding
Zelf bovenleidingen maken
Het in elkaar zetten van “kant-en-klare” bovenleidingen is best een klus. Zelf de volledige bovenleidingen maken is dus niet een heel grote stap.
Een veelvoorkomend type bovenleidingen zijn die met DIN masten of portalen. Deze zijn volgens een (Duitse) standaard gemaakt en zijn opgebouwd uit profielen. Door vergelijkbare profielen in messing te kopen en aan elkaar te solderen kun je DIN masten en portalen maken.
Functionele bovenleiding ?
Voor sommige modelspoor hobbyisten is bovenleiding alleen nog niet genoeg. Ze willen ook graag de treinen aansturen via de bovenleiding. Dit is als je in het bezit bent van elektrische locs met de mogelijkheid tot stroomopname via de pantografen mogelijk.
In het geval van 2-rail gelijkstroom leid je dan de pool van één van de twee spoorstaven naar de bovenleiding. Bij 3-rail sluit je de aansluiting van de puntcontacten aan op de bovenleiding.
Voeding bij Märklin bovenleiding
Hoewel een dergelijke aansluiting bij 3-rail vrijwel probleemloos werkt, zitten er bij 2-rail enkele haken en ogen aan. Zo is de polariteit van de wielen in de bovenleiding stand vast en kan de trein maar in één richting op het spoor geplaatst worden. Daarnaast is een keerlus niet te realiseren op een 2-rail baan met voeding via de bovenleiding.
Een interessante mogelijkheid die de aanleg van bovenleiding met zich mee brengt is de mogelijkheid tot het besturen van meerdere treinen op hetzelfde spoor. Normaal gesproken dient op de analoge baan, de baan in baanvakken te worden verdeeld om 2 treinen aan te sturen. Als er een bovenleiding is, kun je één trein via de bovenleiding en één trein via de spoorstaven/puco’s aansturen.
Bij digitaal modelspoor is het eigenlijk een ander verhaal, aangezien er naast stroom ook een digitaal signaal naar de treinen wordt gestuurd. Het digitale signaal in de vorm van een blokspanning is zeer gevoelig voor storingen. Als er een korte onderbreking in de stroomtoevoer zit kunnen er al storingen ontstaan.
Om die reden is het gebruik van functionerende bovenleiding bij Digitaal Modelspoor ook af te raden. Het levert ook geen voordelen op, aangezien het besturen van meerdere treinen op dezelfde rail reeds mogelijk is op een digitale modelspoorbaan.
Als je besluit een decoratieve (niet functionerende) bovenleiding aan te leggen, is het aan te raden deze wat hoger als de pantografen te houden. Op deze manieren slijten de pantografen en bovenleiding minder.
Wel of geen bovenleiding ?
Ik hoop dat je na het lezen van dit artikel wat wijzer bent geworden over de mogelijkheden voor een bovenleiding in modelspoor. Zeker op de analoge baan kan de bovenleiding extra functionaliteit toevoegen. Echter zijn er natuurlijk ook nadelen. Denk aan de bijkomende kosten en arbeid. Maar ook de verminderde bereikbaarheid van de sporen, wat voor o.a. het schoonmaken van het spoor lastig kan zijn.
Heb jij een bovenleiding op de modelspoorbaan ? En is deze alleen decoratief of ook functioneel ? Of ben je van plan om bovenleiding aan te leggen ?
Laat het hieronder in een reactie weten!
—
Wil je meer leren over modelspoor elektronica en alle andere zaken die komen kijken bij de bouw van een modelspoorbaan ? Dan heb ik goed nieuws… mijn nieuwe boek is binnen!
Ga nu naar deze pagina: www.modeltreinen.org/handboek/ en zorg dat je er als eerste bij bent!
zeer nuttige informatie
Beste Koen,
Een prachtig artikel en interessant .
Misschien tot vrijdag in Houten.
Ik zou graag bovenleiding willen plaatsen maar ik zit met scherpe bochten en een bovenleiding moet strak gespannen zijn en niet zoals Märklin die je plooit met de bocht mee
Zelfs in de M-5120 boog hoeft je de bovenleiding niet mee te buigen. Heb deze er strak boven gezet, kost wel meerdere masten.
Wie meer treinen op de baan wil is bovenleiding geen voordeel meer .Achterhaald
Dat ligt er maar aan hoe iemand zijn baan maakt. Heden ten dage rijdt niet iedereen digitaal. Het is dus nog steeds actueel.
Dit artikel geeft goede achtergrond informatie. Mooi.
En is er ook ergens een Gooise boogpoort bovenleiding te koop?
ik heb die indertijd voor N-spoor gekocht. ik meen in zwitserland. het is een bouwpakket van gelaserd hout. zoek maar onder gotische boog
Interessant Koen, maar dat is het eigenlijk altijd ga zo door Henri .
Mooi artikel, ik heb alles onder de draad , en het kan gebruikt worden, maar doordat de pantografen en door slijten maak ik het veertje wat minder strak. ik gebruik Sommerfeldt voor een Nederlandse baan.
Ik zie vaak bovenleiding, maar de loc houdt de panto’s beneden, kwestie van geen slijtage, en bovenal, geen VASTHAKEN in de bovenleiding te veroorzaken.
Simpel truucje: gebruik een meetwagen met een mal erop om de bovenleiding heel precies op hoogte te plaatsen. Blokkkeer de panto’s zodanig dat ze de bovenleiding net niet raken.
Effect: je kunt heel fijne bovenleiding maken die er veel realistischer uitziet dan de industriële, die meestal veel te dik is, en je krijgt toch een heel realistisch beeld zonder technische problemen.
Uiteraard is deze bovenleiding NIET functioneel, maar wel heel mooi om te zien.
Heb ik op mijn oude baan allemaal uitgeprobeerd.
Nou er zijn ook model spoorders die oude treinen restaureren of modellen repareren en om deze treinen niet alleen maar in de vitrinekast te laten staan laat men ze rijden en kleed men een baan ook een beetje aan maar het maakt dan niet uit of er e loc rijden zonder boven leiding.
nuttig artikel voor degene die nog moet kiezen
Ik heb wel bovenleiding maar deze is decoratief de pantograven heb ik met een stukje ijzerdraad een ietsje van de rijdraad af zodat deze niet op de draad zit zodat ik in tunnels en onderbaan geen bovenleiding hoef te maken
vind het artikel heel goed ,stof om eens over na te denken
eer men er aan begint.
Ik rijd analoog op bovenleiding met stroom en digitaal met een panto omhoog zonder stroomafname. Ik kan dus met een analoge en digitale met panto’s omhoog op hetzelfde circuit rijden.
Leuk artikel, ik rij met een oude Märklin baan (analoog) met meerdere onafhankelijke sporen volledig onder bovenleiding, rijdr mooi, zeker met e-locs met meerdere panthografen (dubbele stroomoverdracht) en ik kan per baan ook nog een stoom-. diesel of rangeerloc onafhankelijk mee laten rijden.
Dit was voor mij ook reden om deze mooie oude spoorbaan niet om te bouwen naar digitaal.
Groet, Peyo.
Het is een hele klus om een vlekkeloos functionerende bovenleiding aan te leggen maar als het eenmaal gelukt is, ook in scherpe bochten en bij wissels, is het mogelijk om twee treinen onafhankelijk van elkaar op het zelfde traject analoog aan te sturen.
LS Zoals altijd bijzonder nuttig. Bedankt. Met vr.gr. J.G.
Je hebt me weer enthousiast gemaakt om bovenleiding te gebruiken.
Interessant voor mensen die met bovenleiding werken en rijden,maar helaas niet voor mij want ik hou het liever in het tijdperk van de stomers en diesel , trouwens als ik maquettes zie met bovenleiding wordt ik er al ziek van alleen om dat het zo drukkend er uit ziet en ge ziet niet veel meer van u sporen en trein eronder.
Nu goed ieder zijn goesting maar niet voor mij
Mijn baan is een marklin baan waarop ik jaren met gemengd spoor gereden heb Op de rails digitaal en mijn e-loks analoog op de bovenleiding.Na de renovatie, de baan was onderhand tien jaar in gebruik, ben ik afgestapt van het opnieuw plaatsen van de bovenleiding, omdat het toch een storing gevoelig onderdeel is als je er niet heel nauwkeurig op toe ziet het zeer precies aan te leggen.Ook waren veel onderdelen aan vernieuwing toe dus einde bovenleiding.Ondertussen ben ik begonnen mijn e-loks op digitaal om te zetten en rijden ze met neergelaten pantograaf.Altijd beter dan een baan met bovenleiding waar de e-loks toch rijden zonder dat de pantograaf in de afneem stand staat.Kijk maar eens op you-tube en dat zijn club banen!!! Mocht je het week end naar rail gaan in Houten zie je hetzelfde. Voor mij dan maar helemaal geen draden meer boven de baan.
Leuk om een reactie te kunnen achterlaten.Heb veel aan je vorige boek gehad, maar nu ben ik wel even verzadigd.
Dag Koen,
Het mooist vind ik met bovenleiding, maar om praktische reden pas ik het niet toe op mijn H0-baan.(bereikbaarheid van de ontspoorde treinen en schoonmaken van de rails. Ik rij met het Multitrain besturingssysteem en laat meerdere treinen zowel e-lok’s, diesels en stomers tegelijk rijden.
Overigens een prima mailtje.
Koen ik rijd al jaren met een functielose bovenleiding op de paradestrecke. Het grote eindstation rijd ik zonder. Dus alleen met stoom en diesel. Ben momenteel een groot gedeelte van de baan aan het digitaliseren.
Leuk artikel, zeker voor beginnende spoorders.
Groeten Willem.
Hallo Koen
Ik heb altijd een bovenleiding prachtig gevonden maar nu kan ik om
redenen van ouderdom niet aan beginnen.
Groeten
Herman
Ik was aan het overwegen met bovenleiding te beginnen, maar na het lezen van al de bemerkingen ga ik er toch van afzien
Dank voor het artikel Koen
hallo Koen ik heb ook bovenleiding maar niet aangesloten het staat heel leuk maar als er een trein ontspoord is dan kun je er moeilijk bij komen maar dat weet je van te voren en voor het schoonmaken van de rails gebruik ik een sleepwagon dat scheelt een hoop werk Koen bedankt
Heel nuttig en ook leuk onderwerp. Ik geef eerlijk toe dat ik mijn keuze heb gemaakt voor een complete diesel baan deels heb gebaseerd op het niet hoeven maken van een bovenleiding. Nu wil ik in de toekomst ook nog een aantal diorama’s maken waar dit waarschijnlijk anders ligt. Leuk startpunt om om mee te nemen in het ontwerp.
Ik heb op een deel van de baan gewoon portalen staan zonder bijbehorende stroomdraad. Ziet er prima uit en bevalt mij visueel goed. Leuk artikel van jouw hand overigens.
Allemaal schoon en wel en goed voor mensen die graag de moderne tijd hebben ,maar helaas vind ik het ook te druk als men zo een diorama bekijkt met bovenleiding , ik ben er niet voor gevonden ik verkies de goeie ouwe tijd van stoom en diesel dus mijn baan is van de tijd 2 tot en met 4.
Maar wel goed artikel voor de andere modelbouwers.
Zeer instructief, bedankt Koen!
Op de site van Miniworld kan ik echter behalve cadeaukaarten weinig vinden, ook geen link naar “Miniatuurbouw”.
Een modelbaan met e-locs zonder bovenleiding vind ik een noodoplossing, net als bovenleiding die de stroomafnemers net niet raakt. Dat blijft toch zichtbaar en dat lijkt me storend.
Misschien de oplossing van Johan Dijkxhoorn ’n idee. Zal daar nog ’s over nadenken. De draden kun je toch nooit op schaal maken.
Zeer instructief, bedankt Koen!
Op de site van Miniworld kan ik echter behalve cadeaukaarten weinig vinden, ook geen link naar “Miniatuurbouw”.
Een modelbaan met e-locs zonder bovenleiding vind ik een noodoplossing, net als bovenleiding die de stroomafnemers net niet raakt. Dat blijft toch zichtbaar en dat lijkt me storend.
Misschien is de oplossing van Johan Dijkxhoorn ’n idee. Zal daar nog ’s over nadenken. De draden kun je toch nooit op schaal maken.
Mooi artikel Koen, zeer nuttig.
Ik kan mij er soms aan ergeren dat er E-locs rijden met de pantograaf omhoog , zonder dat er bovenleiding op de baan zit. Komt erg ongeloofwaardig over. Mijn baan, die op de tekentafel ligt, wordt volledig voorzien van bovenleiding.
Wat gebeurd er als je de trein met bovenleing de anderekant op laat rijden, volgens mij heb je dan kortsluiting
Er is wel degelijk met functionele en werkende bovenleiding te rijden.
Rijd al jaren analoog met bovenleiding ,met locs van marklin. Thans ook digitaal met werkende bovenleiding ,werkt goed .Alleen dien je de bovenleiding zelf te maken van messing draad dat geleid beter ,en zonder haperingen dan kant en klare bovenleidingen. De hele bovenleiding moet volledig aan elkaar gesoldeerd worden. Wat ook belangrijk is de druk van de pantografen op de bovenleiding de veertjes moeten iets strakker zijn.Rijd thans met een 1200 digitaal op bovenleiding zonder probleem.
bete koen.
als je op rail en eurospoor kijkt zie je maar heel weinig bovenleiding terwijl er wel ellektise lokomotieven rijden vandaar dat ik het hou op stoom en diesel
groetjes Bert
De uitgeklapte pantograaf fixeer ik met een klein zwart draadje, een paar millimeter onder de draad. De aanleg en de status van de bovenleiding kan minder nauwkeurig zijn, terwijl het wel realistisch blijft. Ook “ontsporingen” aan de bovenleiding komt dan niet zo vaak voor.
Je hebt modelspoor hobbyisten die het gaaf vinden om het grootmodel na te bootsen. Je hebt echter ook hobbyisten die het aspect technisch speelgoed leuk vinden. Vooral bij wat oudere collecties gaat het erom hoe het dingetje ontworpen en gemaakt is. Die laatste vinden vaak werkende bovenleidingen interessant. Digitaal besturing is dan ook niet zo relevant want de toeters en bellen gaan om het nabootsen van het grootmodel.
Een aantal details heb ik spijtig genoeg niet teruggevonden.
Hierbij:
De spanningsval ‘ weerstand ‘ is zeer hoog behalve wanneer de rijdraden aan mekaar gesoldeerd zijn
Op deze soldeerplaatsen komt er vlug corrosie wat plaatselijk isoleert
De temperatuurgevoelige uitzettingsgraad is zeer gevoelig aan de plaatselijke temperatuur, hou rekening met ongeveer 1,5 cm /meter
Bij digitaal rijden wordt elke kleine stroomonderbreeking bij de locomotief als een heropstart begrepen wat telkens een redelijke onderbreking geeft bij sound
Bovenleiding is erg prachtig. Alleen bij een ontsporing moet je voorzichtig te werk gaan.
Veel werk en het is lastig.
Ik heb ook functionele bovenleiding naar NSvoorbeeld vergt zeer precieze aanleg en t onderhouden schoonmaken op minder bereden trajecten,heel eenvoudig.
Je neemt een oude locomotief met str
oomafnemers haal de motor eruit zodat deze zonder weerstand “rolt”
Op de stroomafnemers plak je met dubbelzijdig plaktape schuurpapier,
Je koppelt deze loc aan een rijdende loc,stroomafnemers omhoog
van de loc met schuurpapier op de stroomafnemers en rijden maar op t deel waarvan de rijdraden gereinigd moeten word3n,
“is het aan te raden deze wat hoger als de pantografen te houden”
Hoger DAN
Heb meerdere banen met bovenleiding geautomatiseerd en die werken probleemloos. Moet uiteraard wel redelijk nauwkeurig opgebouwd worden met messing- of koperdraad van 1mm dikte als rijdraad.Is degelijk en ziet er beslist niet grof uit.Er moeten natuurlijk ook rijdraad-scheiders worden gemaakt om met meerdere trafo’s de snelheid in bepaalde blokken apart te kunnen regelen.Overigens zal de rijdraad niet corroderen na het solderen als er soldeer gebruikt wordt met (multicore) ingebouwd vloeimiddel, de verbinding eerst goed blank,vetvrij en schoon is en… op de juiste manier met schone bout gesoldeerd wordt.
Gebruik GEEN soldeerwater, los vloeimiddel of soldeerpasta, omdat deze een corroderend effect hebben als de verbinding na het solderen niet goed schoongemaakt kan worden zodat er vloeimiddel in de soldeerverbinding blijft ingesloten.
Kan nog wel even doorbabbelen over solderen, maar wil even benadrukken dat solderen effe wat anders is dan plakken en dat er veel gesoldeerd moet worden en je hierover eerst e.e.a moet weten voor je er zomaar aan begint.
Stop er nu echt mee; vragen kunt u stellen via E-mail, succes, Hans
je kunt een koperdraad in een boormachine doen, en draaien maar.
wordt hij rechter en steviger