Wanneer je een modelbaan gaat ontwerpen, heb je meestal een beeld van wat je bouwen wilt en daar maak je dan eerst wat schetsen voor. We kennen allemaal wel dat eerste idee “laat ik beginnen met een rondlopend traject, want daar kunnen dan mijn treinen een tijdje op rijden”. Maar een rondlopend traject gaat al gauw vervelen en dus zoeken we naar speciale onderwerpen.
Water op de modelspoorbaan
Een heel mooi onderwerp is in mijn ogen het gebruik van water op de modelbaan. Natuurlijk geen echt water, maar een mooie waterimitatie. En daar horen bruggen bij, misschien zo’n typisch Hollands tafereel als een zeesluis (hoewel er ook veel sluizen gebruikt worden om hoogteverschillen in het landschap voor kanalen of rivieren te overwinnen) en laad- en loskades. Ik ben er regelmatig op beurzen de nodige tegengekomen. In dit artikel wil ik aandacht besteden aan het sporenplan van een kleine havenspoorlijn. Met zelfs de mogelijkheid om een A-B exploitatie te realiseren.
Haven in grootbedrijf: dit dubbele havenspoor is gelegen bij een Waddenzee-veerhaven, waar ook reizigerstreinen arriveren voor de veerpont
Laad en lossporen langs de kade
Kademuur: voorbeeld van een kademuur voor het havenbekken
Ik ga uit van een of meer laad- en lossporen langs de kade. Wanneer je er voldoende ruimte voor hebt, kun je er een compleet havenbekken bij realiseren. Het hoeft niet meer te zijn dan een rechthoekige verdiept liggende bak, die aan drie zijden wordt omringd door kademuren en aan één zijde open is. Ik denk daarbij aan een kanaal-achtige toegang, waar de schepen doorheen varen. Je kunt er een mooie ophaalbrug situeren plus sluisdeuren om het waterniveau in het havenbekken op peil te houden. Heb je minder ruimte, dan volstaat een stukje kade waarlangs de havensporen komen te liggen.
Havenbekken in model (N-spoor): zo kan een havenbekken op de modelbaan worden gerealiseerd. Dit havenbekken maakt deel uit van een Zwitserse clubbaan
Eén van de eerste havensporen die ik in mijn leven in de werkelijkheid tegenkwam, was een spoorlijn langs de Kanaalkade in de stad Alkmaar. In de jaren vijftig van de vorige eeuw liep er een enkelsporige lijn vanaf het stationscomplex naar die kade om er kustvaarders uit Zweden (beladen met hout) te lossen. Dat hout werd op lange vierassige rongenwagens geladen – daar werden de laadbomen van het schip voor gebruikt – en een rangeerlocomotief trok dan het convooi naar het rangeerterrein op het stationscomplex.
Havenbekken in model: ook deze H0-baan is een Zwitserse clubbaan. Beide voorbeelden van een modelbaan-haven hebben een open toegang en dus wordt gesuggereerd dat het zeehavens zijn
Daar werden de wagons uit elkaar gehaald omdat er een paar over de goederenspoorlijn naar Oudkarspel werden vervoerd (daar was een grote houtverwerkende fabriek) en een paar naar een groothandel in hout op een industrieterrein elders in Alkmaar. De rest ging naar houtzagerijen in de Zaanstreek.
Deze logistieke handelwijze – aanvoer per schip op een centrale plaats zodat het schip niet door het bochtige Noordhollands Kanaal moest doorvaren naar de Zaanstreek en vervolgens distributie per spoorwagon – werd algemeen toegepast en leverde (ook toen al) milieutechnisch voordeel op. Immers spoorvervoer is minder vervuilend dan wegvervoer (al sprak men daar toen nog niet over). Voor ons sporenplan is dit een mooi voorbeeld.
Plan 1 – zonder havenbekken
We beginnen met de minste ruimte vergende oplossing, het spoor langs de havenkade. Je kunt eventueel twee sporen naast elkaar intekenen, zodat je én kunt rangeren én ruimte hebt om lege wagons op te stellen of om je lok tijdelijk te parkeren tijdens het laad- en losproces.
Op de schets zie je hoe de aansluiting gemaakt kan worden naar de havenkade vanaf het stationsemplacement. Je ziet ook twee sporen langs de kade liggen en je kunt dus de lege wagons met een rangeerlok opdrukken naar het aan de kade naast het schip gelegen spoor.
Sik op een H0-baan: de meest bekende rangeerlok van de NS, de Sik van de serie 300-400
Ik heb het net over een hout aanvoerend schip gehad maar je kunt ook coasters met steenkool, staal, landbouwproducten (zelfs voertuigen!) langs je kade leggen. En je kunt eventueel een mooie mobiele kraan (zo’n massieve Faun in H0 of in N-schaal) op de kade zetten, die – wanneer je liever geen coaster neerlegt vanwege de omvang van zo’n schip – bijvoorbeeld een binnenvaartschip leeghaalt of een duwbak. Vergeet niet om bij zo’n duwbak ook een sleepboot langszij te leggen!
Voor je rollend materieel kun je dus diverse goederenwagons inzetten. In mijn nieuwe Modelspoor Handboek (www.modeltreinen.org/) kun je beschrijvingen lezen van diverse wagons en ook hoe je een stukje scenery zoals een haven kunt realiseren.
Hippel: de dieselrangeer/lokaaltreinlok NS serie 500/600 kreeg de koosnaam “Hippel”
Een mooie rangeer- annex lokaalgoederentreinlocomotief is de Hippel, een lok uit de serie 500/600 van NS, die je in ieder geval in H0 kunt aanschaffen bij diverse producenten van tweerail gelijkstroom materieel (Roco, Fleischmann, etc). Je kunt voor het kleinere rangeerwerk – bijvoorbeeld op het stationsemplacement – ook een lokomotor (de bekende Sik) inzetten.
Havenspoor Plan 1
De download kun je in het ledengedeelte vinden
Plan 2 – met havenbekken
Wanneer je een modelbaan bouwt volgens de open bouwwijze (zie mijn nieuwe Modelspoor Handboek (www.modeltreinen.org/) kun je vrij gemakkelijk een lager gelegen havenbekken realiseren. Ik laat de afmetingen van zo’n stukje modelbaan graag aan je eigen mogelijkheden over en geef daarom alleen schetsmatig aan hoe je zoiets kunt inpassen.
Sluis in aanbouw (2): Jowie Fordman bouwt in zijn modelbaan een sluis in de rivier
De ophaalbrug over het toegangskanaal kun je eventueel ook over een sluis aanbrengen. Je hoeft overigens niet persé een complete sluis te bouwen, omdat dit nogal wat lengte vergt op de modelbaan. Zo’n sluis is immers minimaal even lang als het havenbekken, wanneer dat geschikt is voor één schip of duwbak. Mocht je in de gelegenheid zijn om een groot bekken te bouwen, dan kan de sluis de maximale lengte hebben van je grootste schip.
Bij het werken met een havenbekken heb ik er voor gekozen de toegang tot de haven vanuit zee of rivier aan de rand van de treintafel aan te brengen. Dan kunnen de havensporen vanaf de treintafel langs beide kades worden gelegd. Kun je mooi met vier of meer opstelsporen werken en bijvoorbeeld een omhaalspoor aanleggen in de aanvoerlijn. In de schets (plan 2) werk ik dit nader uit.
Sluis in aanbouw: dezelfde sluis van de andere kant af gezien (H0)
Wanneer je met een havenbekken werkt, kun je aan de ene kant een laad- en losplaats voor zware en omvangrijke goederen maken (zoals hout, staal, voertuigen) en aan de andere kant chemie (opslagtanks, een distilleerkolom). Materiaal daarvoor kun je verkrijgen bij veel leveranciers van gebouwen (Faller, Vollmer, etc) en ze vormen vaak een erg leuke blikvanger op de modelbaan.
Bovendien kun je – als je dat zou willen – twee eindstations op je baan realiseren. Je kunt dan een dienstregeling toepassen, doordat je de reizigerstreinen laat lopen van A naar B en terug terwijl je het goederenverkeer uitwisselt tussen beide kades…
Serie 2200: op de modelbaan in aanbouw van Peter Coddens rangeert een treinlok NS2200 met rongenwagens
Voor het rollend goederenmaterieel kun je denken aan containerwagons en open goederenwagons (waaronder rongenwagens) voor het kadeterrein met de vaste goederen en aan tank- of ketelwagens voor het chemiepark. Wat de locomotieven betreft, is de keuze (bij een baan naar Nederlands voorbeeld) ook snel gemaakt: de Hippel, de Sik of een zwaardere lok zoals de vroegere serie 2200/2400 (Roco, Fleischmann) dan wel de huidige dieselloks van de serie 6400 van de NS.
Serie 6400 in grootbedrijf: dit zijn de NS-dieselloks van de serie 6400/6500
Ik voeg wat foto’s bij. Zo kwam ik een foto tegen van iemand die een sluis bouwt in H0. Aan het proces van “water maken” zal ik binnenkort een apart artikel wijden.
Havenspoor Plan 2
De download kun je in het ledengedeelte vinden
Laat hieronder even weten wat je van dit artikel vindt en of we meer van dit soort artikelen moeten doen ja of nee…
Waar moet het volgende artikel over gaan?
Leuk artikel. Is verrassend veel van te maken.
Het vervolg zou kunnen gaan over het digitaliseren van het project.
Bedankt, heel nuttige info.
Dg Koen,
Prima deze mail ! Dank er voor, ik loop met plannen om een contr. terminal a la ECT te bouwen dus je hebt me aardig op weg ” ge – tipt..”
Enig idee we me kan helpen aan een schip in 1:87.. dat in de haven komt te liggen en de contrs. lost ( Faller komt met een contr. kraan binnen kort)
Dank voor verdere info.
http://www.papermod.eu/
Hier kan je bouwplaten kopen ook in andere verhoudingen 1:160 of 1:87 niet goedkoop maar wel op schaal
Die schepen moet je zoeken bij .modelbouw winkels onder de noemer kartonscheepsbouw t beste via Internet
modelbouw
Schip zelf maken, binnenvaart 4 containers breed 4 40ft containers lang.
Bodem multiplex, dunne plastic bouwplaat bedekken, foto containerschip op zoeken voor stuurhut. De lengte van dit schip is ongeveer 90 cm.
Dus je hebt wel wat ruimte nodig in je haven. De containers zijn kant en klaar te koop. een nep laagje op de bodem op een paar plaatsen de rest 1 of 2 hoog plaatsen. De containers zijn vrij prijzig, rond de 8 euro per stuk.
Nuttige informatie, Groetjes Jaap.
Hier heb ik iets aan ziet er goed uit nu nog even iets bouwen
geinig. Weer eens iets anders.
Geweldig Koen,
Ik kan dit artikel heel goed gebruiken, heb er al rekening meegehouden , zo ook ruimte voor rangeren.
Bedankt
Die schepen moet je zoeken bij .modelbouw winkels onder de noemer kartonscheepsbouw t beste via Internet
modelbouw
nuttige informatie hier kan ik iets mee
bedankt koen
Leuk artikel Koen.
Ik ben zelf bezig om de laatste hand te leggen aan mijn haven. Deze is gesitueerd langs een doorlopend kanaal en hierboven heb ik een kade met rails volgens plan 1 gelegd. Ik heb deze 2 sporen voorzien van een linkse en een rechtse wissel zodat je van spoor kunt verwisselen met rangeren. het water moet nog gemaakt worden en ik wacht vol spanning op je volgende artikel.
Wederom bedankt.
Dank je wel weer Koen als ik mijn stations klaar heb ga ik ook aan een haven beginnen kan ik deze info in mee nemen.
Bedankt Koen. Leuke foto’s en ideeen.
Heel leuk idee. Wil een binnenhaven op mijn modelbaan maken.. Bijvoorbeeld langs de Rijn. De trein kan dan de goederen van het aan de
kade liggende schip naar het binnenland transporteren. Ik heb
materiaal van de oude Beierse spoorwegen en Duitse Reichsbahn.
Leuke ideeën bedankt Koen.
Een leuk idee ik ben niet van de havens maar opzet spoor is wel bruikbaar voor industrie.
GEWELDIGE SPOORPLANNEN GA ER DIRECT MEE BEZIG
hoi Koen, leuk dat je er weer bent, terug van weggeweest.,
altijd leuk en zin vol die tips en wetenswaardigheden
Ziet er goed uit. Ruimte kan wel een probleem worden in H0, maar zeker te gebruiken als opzet voor een haven -of industrie terrein.
Ziet er heel mooi uit maar het is gouw dat mijn tafel er niet groot genoeg voor is
leuk artikel Koen
Heel leuk artikel en helemaal mijn dada want ik werk dagelijks als rangeerbestuurder in de haven van Zeebrugge.
Ben begonnen met 15 vierkante meter in epoche 2
stoomdepot ,sporen bundel, dorp tafereel, schaduw station.
Nu nog 5 vierkante meter vinden om een haven te maken.
In de oude Antwerpse haven vind je wel je gading hier
Het speelt al een tijdje in mijn hoofd heb al een aantal
boten en hijskranen alleen nog wat plaats zoeken.
denk dat de kasten en werk plaats moeten verhuizen
Groeten François
weer eens heel wat anders. Leuk idee en duidelijk beschreven.
Groeten
Jacques
Mooi idee, zet je aan het denken! Bedankt en graag meer van dat soort artikelen.
Groet, Peter
Prima idee.
Ga door met dit soort ideeën.
Groeten
Jan de Wit
is weer interessant om te lezen en ideeen op te doen
Leuke en uitdagende voorbeelden!
Een interessant item, ik wil namelijk een grote haven maken.
Echter weinig ruimte voor spoor. Dus water maken is essentieel.
Ben benieuwd.
Heel nuttig en inspirerend
Mooi artikel. Heel veel .mooie ideeën.
leuk artikel wou zelf nog een loskade maken op mijn modelspoor tafel.
Dus dit komt van pas om mee te nemen in de planning met wat afbeeldingen erbij.
Moet nog helemaal beginnen dus dank voor de mail.
Dit ga ik zeker gebruiken.
De foto van een havenbekken in HO is volgens mij een opname in Miniworld Rotterdam en dus geen Zwitserse Clubbaan
Ja, zoiets had ik ook al gedacht.
Bedankt Koen. Mooie gedachten
Nu Kan ik iets op papier zetten en uitwerken.
Leuk zo’n havenspoortje. Neem aan dat je nog meer ideeën hebt…
Mooi en zeer goed bruikbaar, voor mijn toekomstige treinbaan. Bedankt Koen.
Bedankt Koen, mijn idee is om een gedeelte van de sloe haven na te gaan bouwen, dus dit artikel heeft me aardig op weg geholpen, dank daarvoor en ga a.u.b. zo door.
Beste Leo,
Super goed ik zie heel graag de foto’s verschijnen van de bouw en wie weet maak ik er dan nog een mooi artikel over
veel goede tips en mooie afbeeldingen
Ik kwam op http://www.modellbahnunion.com een paar binnenvaartschepen (spitsen) tegen op H0-schaal, resp zo’n 30 en 50 cm lang. Er staat ook een zgn spoorboot bij.
hallo, havens zijn altijd zeer inspirerend op de modelbaan. bij plan 1 ontbreekt het omloopspoor wat hier toch essentieel is. een rondje rijden is toch echt uit den boze. succes