Om het maximale uit de modelspoor hobby te halen, is het juiste gereedschap van belang. En gaande weg zul je waarschijnlijk al het e.e.a. aan gereedschap gekocht hebben, maar soms is het handig om te weten welk gereedschap je voor een bepaalde klus kunt gebruiken. Daarom neem ik je in dit artikel mee langs verschillende facetten van de hobby en kijk naar welke gereedschappen je kunt gebruiken.
Veel gereedschap kun je gewoon bij de bouwmarkt kopen, maar sommige specialistische gereedschappen zijn alleen te koop bij de hobby-winkel. Ik heb het al eerder gezegd, maar als het om gereedschap gaat raad ik je aan om voor kwaliteit te gaan, niet alleen gaat goed gereedschap veel langer mee, ook is het een stuk prettiger in gebruik.
De eerste stap in het bouwen van een modelspoorbaan is natuurlijk het bouwen van de onderbouw / treintafel. En zo als met veel klusjes binnen de modelspoorhobby, vindt de een dit hartstikke leuk om te doen en slaat de ander het liever over. Niet voor niets dat er heel wat modelspoorbanen simpelweg op een oude tafel of op 2 schragen gebouwd zijn. Heb je geen plezier in deze klus ? Kijk dan of je dit kunt laten doen, of een kant en klare treintafel kunt kopen. Het is namelijk wel belangrijk dat de onderbouw/treintafel goed gemaakt worden. De onderbouw zorgt voor het absorberen van trillingen en geluiden van de treinen en bij grotere banen ook nog eens voor de bereikbaarheid van bepaalde plekken op de baan.
Hoe je de treintafel (onderbouw) het beste kunt maken – denk aan zowel de open als de gesloten bouwwijze – leg ik uitgebreid aan je uit in mijn nieuwe boek Modelspoor Handboek (zie de link op deze pagina).
Een van de eerste stukken gereedschap die ik iedereen, die serieus een goede treintafel wil gaan bouwen aanraad, is een goede zaag. De beste zaag voor deze klus is een zogenoemde afkortzaag (zoals hier is afgebeeld). Met deze zaag maak je het jezelf gemakkelijk om stukken hout op maat te zagen. Of je dit nu recht of diagonaal (of in verstek) wilt doen. Het nadeel is echter wel dat een beetje goede afkortzaag je al gauw meer gaat kosten dan alle hout voor je onderbouw.
Maar ook met een “simpele” cirkelzaag kom je een heel eind. Het resultaat zal grotendeels aan je eigen vakkundigheid liggen. Ook de kwaliteit van het zaagblad speelt een grote factor. Zorg voor een zaagblad met minimaal 30 tanden en ga niet voor de allergoedkoopste.
Uiteraard kun je de “ouderwetse” handzaag gebruiken. Hier kun je alleen niet zo snel en precies mee werken als met een afkort- of cirkelzaag. Een zeker als je veel te zagen hebt, gaat er aardig wat tijd in zitten.
Mocht je nu echt geen zin hebben om zelf te gaan zagen, zorg dan dat je van te voren alle benodigde stukken in de juiste afmetingen weet en laat alle hout (balkjes, plankjes, bladgedeelten) op maat zagen door de houthandel waar je het gaat kopen. Een goede bouwtekening van je tafel levert immers ook gelijk een goede stukslijst op! De zaagmedewerker van de bouwmarkt of de houthandel zal graag jouw tekening erbij gebruiken omdat hij in één oogopslag kan zien of je tekening klopt danwel of je ergens iets vergeten bent. Bovendien kan hij helpen bij het uitzoeken van het juiste materiaal (balkjes, plankjes, plaatmateriaal).
Nadat het hout op maat is gezaagd, is het tijd om de onderbouw daadwerkelijk in elkaar te gaan zetten. Maak je een modulaire baan of verwacht je de onderbouw nog eens in en uit elkaar te moeten halen ? Gebruik dan boutjes en moertjes om het hout met elkaar te verbinden. Is je onderbouw permanent, gebruik dan schroeven in combinatie met houtlijm om goede verbindingen te maken.
Ga je bouten en moertjes gebruiken ? Zorg er voor dat je dan ringetjes gebruikt voor je moertjes, zodat je de bout niet het hout in draait.
Een aantal andere gereedschappen die ik in de buurt houd, tijdens het maken van een treintafel, zijn een waterpas, winkelhaak, potlood en een rolmaat om de afmetingen aan te geven.
Er zijn verschillende manieren om rails in te korten. Een van de meest populaire stukken gereedschap hiervoor is de dremel. De dremel is eigenlijk een mini boormachine waar je diverse kleine opzetstukjes op kunt zetten. Van kleine schuurschijfjes tot slijpschijven,van boortjes (zowel stalen als diamant) tot veel andere hulpstukken waarmee je onder andere de rails kunt inkorten. De reden dat de dremel (of soortgelijk product) zo populair is, ligt in het feit dat je het apparaat voor meer taken op de modelspoorbaan (en bij andere hobbytaken) kunt gebruiken. Bijvoorbeeld het boren van gaten in de treintafel voor het doorvoeren van verlichtingsdraad of railvoedingskabels. Een alternatief voor de dremel bij het inkorten van rails is een haakse slijper met dunne slijpschijf gebruiken.
Hoewel een dremel of een haakse slijper niet speciaal gemaakt zijn om rails in te korten, werkt dit voor veel hobbyisten prima. Ben je niet tevreden over het resultaat van bovenstaande oplossing, kijk dan eens naar zogenaamde railsnijtangen. Deze zijn online of bij de hobbywinkel te verkrijgen en zorgen dat de rails netjes recht worden afgesneden (waar een normale tang schuin knipt of de rails plat knijpt).
Een andere oplossing is het zaagje van Roco (bestelnummer 10900). Dit zaagje is speciaal gemaakt voor het inkorten van rails en zorgt dus voor een perfect resultaat.
Een van de hulpmiddelen die handig is bij het leggen van rails, is de zogenoemde NMRA Gauge, zoals hier is afgebeeld. Met dit malletje kun je rond het spoor checken of de NMRA normen worden aangehouden en of je treinen dus nergens tegen aan zullen lopen.
De National Model Railroaders Association (NMRA) of America is een overkoepelende organisatie van modelbouwverenigingen in de USA, die heel veel normen (standaarden) heeft ontwikkeld in de diverse modelbouw-schalen. De Gauge-checker beweeg je met de hand over de rails – met name door bogen en over wissels – om op die manier na te gaan of je lok of treinstel bijvoorbeeld een seinpaal raakt in de boog of een bovenleidingmast, een perronrand of een wissellantaarn. Het hulpmiddel geeft niet aan of een (lang) rijtuig of een lange wagon teveel overhelt in de boog. Dat zul je dus altijd nog met de hand moeten controleren tijdens het leggen van de rails en het plaatsen van de masten, de perrons, etc.
Een ander handig hulpmiddel is een zogenoemde wielentrekker. Hiermee kun je een vaste afstand tussen de sporen aanhouden. Deze zijn bij specialistische winkels te koop maar ook simpel zelf te maken door het onderstel van twee wagons met een verbindingsstuk van de gewenste lengte met elkaar te verbinden. Met name bij het gebruik van flexibele rails maar ook wanneer je zelf rails maakt, is dit een goed hulpmiddel.
Soldeerbout
Een soldeerbout kun je tijdens het leggen van het spoor gebruiken om voedingsdraden aan te sluiten en spoorlassen te vertinnen. Let er op dat je voedingsdraden nooit aan de binnenkant van de railstaaf soldeert maar altijd aan de buitenkant. Wanneer je ze aan de binnenkant soldeert, krijg je een verdikking waar de wielflens tegenaan loopt en daardoor kan ontsporen.
Een stuk gereedschap dat je leven een stuk gemakkelijker zal maken, is een striptang. Het kost je nog geen 10 euro en het maakt het strippen van kabels een fluitje van een cent. Daarnaast zit er op de meeste striptangen ook een gedeelte waarmee je kabels kunt aandrukken.
Voor het werken met elektra is het handig om de volgende twee tangetjes in de buurt te houden. Een snijtang (bijvoorbeeld een zijsnijtang) om draden door te knippen. En een “botte tang” (bijvoorbeeld een puntige platte tang) om draden mee vast te houden en te buigen.
Krimpkous / isolatietape
Hou het netjes
Zorg ervoor dat je de elektrische verbindinge en kabels netjes houdt en gebruik de hulpmiddelen om dit te doen. Dit zijn o.a. tie-wraps, verschillende soorten connectoren, krammetjes en materiaal om de kabels te labelen. Labelen is erg belangrijk om te weten waar de kabel voor dient, waar hij vandaan komt en naar toe gaat.
Dat was het voor nu… In deel 2 gaan we het o.a. hebben over het gereedschap voor het maken van scenery en gebouwen, dus houd je mailbox weer in de gaten.
P.S. Laat me even weten of je wat aan dit artikel hebt gehad 🙂
Speciaal iets voor de doe het zelver. Is het u al eens opgevallen dat na…
Laadperron of verhoogde kop- en zijlading? We gaan even terug in de tijd. Tot diep…
Foto 001Het zelf bouwen van een silo met storttoren – waarvan de stortbeveiliging wordt geregeld…
Er komen steeds meer modelbanen – in N en H0 – met een (binnen)haven. Daar…
In de beginperiode van mijn modelspoorders bestaan, droomde ik van een relatief simpele rondlopende analoge…
Bewegende scenery is natuurlijk één van de mooiste elementen op de modelbaan. En wie een…
View Comments
eerlijk ik was enkele dingen alweer vergeten
hg joost
dit zijn zeer handige tips
bedankt
In veel bladen en specials is het gebruik van gereedschap aan de orde geweest. Verder miste ik nog wel de lijmtangen. Vooral voor modules of losse traject noodzakelijk.
T.a.v. de draden maak ik - eigenlijk sinds kort - gebruik van een striptang. Een vondst aangezien je met een kniptang de draad meteen in zijn geheel doorkneep. Ik bedoel een striptang die je zodanig kunt instellen op de diameter van de draad, waardoor meteen een nauwkeurige "blote"kabel hebt om te solderen e.d. Kosten rond de 20 euro. De platte striptang is minder handig.
beste koen,
heel erg nuttige tips, superbedankt!
wil je ook een keer uitleggen hoe je een treintafel bouwt?
alvast bedankt.
groetjes, Jasper.
Super.......bedankt voor de info...goed bruikbaar
ik mis nog een goede multimeter om een en ander door te meten na montage. b.v bij het railleggen een isolatie las vergeten, kortsluiting of een verkeerd aangesloten draadje .Ook handig is een oud trafotje van b.v een
kruimeldief met twee lange draden waarin een lampje is opgenomen zeer handig om draden door te meten en aansluitingen te controleren
Koop in plaatsen van een Dremel een Proxxon, Proxxon heeft een veel grotere bereik qua toerental. Het elektrisch gereedschap is wel duurder, maar kwaliteitief veel beter dan Dremel. Ook zijn de gereedschapjes voor de Proxxon weer goedkoper dan die voor de Dremel.
Al met al door elkaar gezien, koop een Proxxon.
Goeie multimeter nodig? Ga voor Fluke, deze zijn kortsluitvast, je kunt ook met een gerust hart op de weerstand doormeetstand de 230V van je stopcontact testen, Fluke blijft heel. Die van de bouwmarkt niet.
Handige tips hoor!!
Ik zou alleen voor de striptang de zelfinstellende gebruiken. Daarmee beschadig je blote draad niet. In de vakhandel al jaren een standaard product, sinds kort ook bij de bouwmarkt verkrijgbaar.
Voor het fijnere werk zijn miniatuur machines te koop. Kosten weleen paar centen, maar als je een meer gevorderde modelbouwer bent en ook je scenery zelf bouwt, zijn dit erg handige stukken gereedschap.
dank je wel heel goede tips