Veel modelspoorbouwers willen graag een glooiend landschap / treinen met stijgingen en dalen. Niet alleen maakt dit een baan indrukwekkender, het zorgt er ook nog eens voor dat je meer spoor kwijt kunt op dezelfde ruimte. Maar het is belangrijk om het juiste stijgingspercentages te gebruiken, aangezien je anders in de problemen kunt komen.
Als een helling namelijk te steil is voor de modeltreinen kun je dat soms direct merken aan slippende wielen of het moeilijk omhoog kunnen rijden van de treinen. Maar daarnaast moet je ook rekening houden met versnelde slijtage bij het veelvuldig oprijden van (te) steile hellingen. Dit komt omdat er meer gevraagd wordt van de motor van de loc dan waar deze voor gebouwd is en deze dus eerder “op” zal zijn.
Regelmatig krijg ik de vraag welk stijgingspercentage er dan het beste aangehouden kan worden. Voor ik je een concreet percentage ga geven wil ik de kant tekening maken dat dit percentage als vuistregel gebruikt wordt om problemen met langere en eventueel zwaarder beladen treinen te voorkomen. Hoewel je op dit moment misschien alleen lichtere modeltreinen op de modelspoorbaan hebt die allemaal makkelijk een helling van 6% kunnen pakken, betekend dit niet dat als je een dubbel zo lange trein hebt deze dit alsnog moeiteloos kan. Er zijn genoeg banen die sterkere stijgingen gebruiken, maar vaak moeten die hier wel rekening mee houden in het materiaal dat op de baan kan rijden.
De vuistregel zo als je misschien wel eens gehoord hebt is dan ook 3% stijging, wat neer komt op 3cm stijging per meter. Als je twee treinen onder elkaar door wil laten gaan heb je in spoor H0 9cm nodig en zul je dus 3 meter spoor nodig hebben om over een ander spoor heen te kunnen. Overigens kun je dit natuurlijk verkorten door het onderste spoor te laten dalen.
Een andere manier om met minder ruimte stijgingen te kunnen maken is door het gebruik van een klimspiraal. Voor een klimspiraal geldt dat er per omwenteling maximaal 3% stijging kan zijn.
In onderstaande tabel vind je de afmetingen voor de ruimte om 2 sporen over elkaar heen te laten gaan en hoeveel lengte spoor je nodig hebt om dit te bereiken:
Ook deze informatie is heel nuttig, zoals de vele andere “geheimen” van Koen.
Ga s.v.p. zo door hiermee.
heb in mijn baan stijging d.m.v. 2 sporig draaicarrousel van schaduwstation naar bovenplaat,welke 2,8% geeft .
met een trein van 4 lange wagens gaat dit perfect, maar zoals je al zei, komt er meer achter dan is dit vragen om problemen. Koen bedankt voor de tip, zeer nuttig.
Precies wat Gerard schrijft en op bovenstaande wordt het helder uitgelegd
Beste Koen,
Kun jij mij misschien vertellen hoe het met blokken werkt in een helix?
Ik ben een helix aan het maken maar weet niet hoe ik hem in blokken moet verdelen.
Groet,Hans
Blokken in een helix is niet erg aan te raden. Als de trein uit stilstand weer op moet trekken helling op, is dat extra zwaar. Ook bij dalend verkeer is stoppen voor een sein lastig met een doorduwende trein achter de loc.
Je kan wel met blokken werken in een Helix ,wanneer je de lange treinen zo programmeert ,dat ze bijvoorbeeld pas de helix inrijden wanneer er 2 of 3 blokken vrij moeten zijn voordat hij het volgende blok in mag.Dit doe ik ook bij sneltreinen waarbij het niet mooi is wanneer ze in zichtbare gedeeltes stoppen, het is per slot van rekening een sneltrein, stoptreinen of kleine goederentreinen stoppen wel.
Hoi Koen,
Op mijn ±8 m² landschap heb ik meerdere hellingen van 6% en meer. Misschien niet ideaal maar het houdt de afmetingen van je tafel binnen perken.
Uit mijn ervaring treden er slechts meestal 2 problemen op:
1° Bij steile hellingen gebeurt het meermaals dat de anti-slipringen op de wielen van de loc er af springen. Die zijn vaak moeilijk terug te plaatsen.
2° Grootste probleem is niet de klim, merkte ik, maar de afdaling! Immers, een lange trein geeft de loc een extra duw waardoor koppelingen loskomen en soms een ontsporing plaatsvindt, zeker indien na de afdaling een bocht volgt. Maak de trein dan korter of stel wat lichtere wagonnetjes op. 7 à 8 stuks is d
Hoi Koen,
Ikzelf het een landschap van ±8 m² met meerdere hellingen van 6% of iets meer zelfs. Niet ideaal misschien maar het houdt je tafel afmetingen beperkt. Ik ondervond volgende problemen:
1) Bij steile hellingen opwaarts schieten vaak de anti-slip ringetjes van de locs af en herplaatsen is vaak niet zo eenvoudig.
2) Grootste probleem blijkt niet de klim, maar de afdaling. Immers, een lange en/of zware trein geeft bij dalen een extra druk op het convooi en de loc waardoor koppelingen losgeraken en soms ontsporingen of kantelen als kort na de daling een bocht volgt. Max 7 à 8 wagentjes en kies lichtere versies, dan lukt het meestal wel. Groetjes. Marc
heel nuttig moet je altijd bij de hand hebben tijdens de bouw
De stijging per omwenteling heeft te maken met de diameter van de cirkel die je maakt op de klimspiraal. Ik ben het eens met de minimale doorrijhoogte d.w.z 9 cm voor H0. Om dit te bereiken heb ik dus een minimale straal nodig van:
3 = 2* 3,14 * 0,477m. n.a.w ik heb dus bocht nodig met een minimale straal van 477 mm.
Verder ben ik het niet eens met een stijging in een klimspiraal van 3% Dit is teveel daar er meer wrijving is in bochten. Beter is maximaal 2,5%.
Dit ter aanvulling!
Helemaal eens met Kees , ik heb zelfs een stijging van 2% in de bochten en maximaal 2,5 % in de rechte stukken, waardoor ik in de klim heb moeten werken met klimovaal om de benodigde lengte te krijgen. Het is nu mogelijk om personentreinen met 6 wagons en goederentreinen met maximaal 14 wagons naar boven te laten rijden. De klimovaal is trouwens helemaal 2% ,ook in de rechte stukken.
Super deze vuistregel,kijk met veel plezier naar jouw mailing uit,echt fijn!!
Hele nuttige informatie, bedankt.
Leendert zegt:
Handige tip voor een beginneling die nog een baan wil maken
heel nuttige info zal ik zeker gebruik van maken
hartelijk dank
Is belangrijke informatie.
Hallo Koen,
Bedankt voor de informatie. Ik ben net bezig om hellingen in mijn modelbaan aan te leggen. Misschien nog een tip om steile hellingen te voorkomen. Je laat als dit mogelijk is één spoor zakken en de bovenliggende hoeft dan maar de helft omhoog gebracht te worden. Dat scheelt dan ook de helft in de lengte van de hellingen.
Groet aan alle modeltreinhobyisten.
Klaas.
Haha, ik dacht dat het over de nieuwe btw ging… 🙂 Maar mijn ervaring met de hoek is dat i.d.d. heel erg afhangt van het gewicht van je treinen. ik heb een baantje van 8% maar daar rijdt slecht een kleine loc overheen.Gaat prima. Maar ik moet er geen Intercity overheen laten gaan…..
Goed artikel Koen! Toch even een kant tekening m.b.t. het dalen /stijgen. Las de reactie van o.a. opa Marc. Met zwaardere treinen een daling rijden hoeft geen probleem te zijn als je met een rijspanningsweerstand werkt. De lengte van de daling als een los vak ( blok ) aanleggen met de rsw als besturing. Kun je zo langzaam naar beneden als je zelf wilt.Wel weer uitschakelen als je gaat stijgen. En op je loc kun je misschien een extra slipwiel monteren om toch met zwaardere treinen te kunnen rijden.Ik rij zelf ook met een rws in de daling, maar die staat op een vaste snelheid ,omdat ik alles dubbelsporig heb aangelegd, m.a.w. dalen blijft dalen en stijgen blijft stijgen. Op mijn N-baan is de langste trein ca. 2 mtr. Een dubbeltractie van Kato (BLS) met 22 zijlossers (4 assers) en die gaat probleemloos naar boven. Op 9 mtr recht spoor stijg ik ca. 16 cm, om daarna via spiralen (keerlussen) naar max. 47 cm te stijgen. De lussen zijn als een uitgerekte 8 aangelegd, zodat de loc met sleep even op adem kan komen. Je hebt hierdoor ook minder weerstand in de bogen en dat werkt uitstekend. Ik besef natuurlijk wel dat je er ook de ruimte voor moet hebben. Ik zelf heb een lengte van 9×2.5 mtr. en daar ligt nu ca 150 mtr spoor op. Mochten de andere lezers/schrijvers eens een klim/daal baan willen bewonderen, moeten ze op google maar eens het volgende adres intypen; il valico in quadrupla BLS. Daar heb ik mijn ideeen opgedaan. Vergeet niet om de vervolg site’s aan te klikken. Veel spoorsucces.
Met vriendelijke groet, Peter.
Prima weer eens de cijfers onder ogen te krijgen. Mvrgr.
Koen, bijzonder nuttige informatie, heb ook een klimspiraal gemaakt, maar het stijgings percentage te groot gemaakt, slechts enkele treinen hadden vermogen genoeg om naar boven te klimmen, heb de spiraal aangepast naar ca. 3 procent en halen de meeste loc’s de top.
dit vond ik erg nuttig,nu weet ik ook waar ik aan toe bent.
bedankt
Prima artikel, zoals altijd trouwens!
Nu weet ik dat klein spoor het meest gebruikt wordt.
Toch wil ik vragen of er in tabellen en zo
ook groot spoor schaal G vermeld kan worden.
Zoals bij het hellingspercentage.
met vriendelijke groet Ap
Heel nuttig, bedankt Koen.
Hier heeft de beginnende modelbouwer een richtlijn aan, ook het tabelletje is een goed voorbeeld.
Top! Elke dag leer ik bij.
Bedankt Koen
In andere boeken vond ik informatie die veelal achterhaald is.
Blijkbaar leeft modelspoor niet genoeg om er een (commercieel) boek over te schrijven.
Koen; hartelijk dank voor deze opfrisser.
Door ziekte ben ik er een jaar uitgeweest.
gaat weer iets beter, gr ton
Zo doorgaan koen zeer leerzaam hoe langer de helling des te langere treinen.
Hoe zijn de mogelijkheden met een dandrad-baan binnen de H0 schaal?
ik rij met amerikaans materiaal heb stijging van 2% kan toch zonder probleem 40 box wagons of kolenwagons met echte ballast naar boven trekken met 3 locs voor
en 1 loc achter als helper en gaat prima.
maakt het ook mooi en realistich .
hoogste punt kom ik op om en bij op 18 cm.
en dat gaat prima.
en als te trein terug daalt laat ik de snelheid iets dalen en het gewicht van de wagons doet de rest.
het is eigenlijk net zoals in het echt een trein met dalingspercentage van 2% lijkt weinig maar voor al dat gewicht lijkt of de trein 10% naar beneden
gaat. had een baan 4% naar boven en 5 % naar beneden en dan de trein even snel naar beneden dan hij naar boven ging resultaat ontsporringen enz.
moet wel zeggen heb niet al te scherpe bochten want hoe scherper de bochten hoe meer wrijving en kans op ontspoorringen tot gevolg.
heb alle ruimte benut al zo flauwe bochten te maken.
ik heb geleerd voor je verder bouwt aan je baan .
testen testen en nog is testen.
dat maakt modeltreinen zo leuk.
Helaas zie ik dat er andere normen gehouden worden dan wat wij als standard norm gebruiken. Is bij ons de NMRA norm. Dat zijn normen voor loc’s zonder antislip bandjes en wagons en alles voor aanleg modelbanen. Dat houd in dat de kleinste radius niet kleiner is dan radius 80cm. Al heb ik 90cm als kleinste gebruikt op mijn hoofdbaan en groter als het kan. En een klim niet boven de 2%. Dat houd in per meter 2cm klimmen. Helaas zit ik op 2,1%. Om mijn 30 wagons treinstel omhoog te klimmen zet ik 3 locs ervoor. (6 assen locs) Trix Big Boy 4-8-8-4 die trek hem alleen omhoog. Alle wagons zijn ook op gewicht. Om te voorkomen dat je bij langere treinen ze niet uit de bocht/rails trekken. Bv 20cm lengte wagon 162gram. En RP 25 wiel flensen. Dan speel je zeef om probleemloos te rijden!